• wapens conserveren


    Het schoonmaken van de kolf hoofdstuk (1)

    Let op! de volgende methode is bedoeld om te restaureren en het weer als nieuw te laten lijken. Ik hou van kuiltjes en krassen omdat daar juist de verhalen achter schuilen. Maar gebruik dit als leidraad en maak zelf of samen de overweging in hoever je wilt gaan.

    De kolf van een wapen kan op eenvoudige wijze van zijn vuil-en vetaanslag worden ontdaan door het hout met een spons en wat zachte zeep(marseille) te behandelen.Door de oude laklagen is het hout nagenoeg waterdicht geworden,zodat het vocht niet direct in het hout zal binnendringen.Het is raadzaam de beslagdelen hierbij niet te verwijderen,maar af te plakken, (Afplakken is geen garantie!)omdat het zich daaronder bevindende,ongelakte hout wel door het vocht zal worden aangetast en zal gaan uitzetten.Het is eveneens wenselijk direct na het schoonmaken de kolf boven een gasvlam te drogen.

    Wil men alleen de "checkering"in de kolf van vet en vuil ontdoen,dan moet het omliggende hout worden afgeplakt om het patina te beschermen.De "checkering" wordt dan met trichloor ethyleen (tri) of,als de lak en vetlagen zeer hard zijn,met een afbijtmiddel bestreken.Nadat we dit enige tijd heben laten intrekken,kunnen de zacht geworden vuil/vet en laklagen met een harde tandenborstel worden verwijderd.Deze handelingen kunnen zolang worden herhaald totdat de groeven schoon zijn,waarna het geheel met heet water en zeep wordt schoongespoeld.
    Omdat nu de beschermende laklagen zijn verdwenen is het zaak het hout zo snel mogelijk te drogen,waarna de "checkering"kan worden bijgekleurd en ingeolied.

    Het schoonmaken van de kolf hoofdstuk (2)

    Soms is de kolf dusdanig door de inwerking van vocht en vuil aangetast,dat het noodzakelijk is hem een z.g.n. grote beurt te geven.
    Allereerst worden zoveel mogelijk metaaldelen verwijderd.De loop en het slot zullen hierbij meestal geen moeilijkheden opleveren,in tegenstelling tot de trekkerbeugel en de kolfknop,waarvan de schroeven nog wel eens hardnekkig zijn vastgeroest! Men kan dan eerst trachten de onwillige schroeven te verwijderen na een behandeling met kruipolie of een roestoplosmiddel.Mocht dit geen succes hebben,dan kan men een stukje zacht asbest(ja, ik weet het!) nemen,dan met heet water tot een stevig papje wordt gekneed en vervolgens rond de onwillige schroef wordt aangebracht.
    Met het uiteinde van een gloeiend heet gemaakte staaf ijzer of met een klein vlammetje van een brander wordt dan de schroefkop verhit,waardoor de schroef "schrikt" en losgedraaid kan worden.Het vochtige asbest dient hierbij om het metaal of het hout rond de schroef tegen de hitte van de staaf of vlam te beschermen.Om genoemde werkzaamheden verantwoord te kunnen uitvoeren,is het raadzaam het wapen in een met hout en lappen beklede bankschroef te klemmen,zodat men beide handen vrij heeft.De moeilijk te verwijderen beslagdelen,zoals duimplaatjes en zilveren kolfkappen kunnen om beschadigingen te voorkomen,beter blijven zitten.Zij moeten echter goed en zorgvuldig met plakband worden afgeplakt.De kolf kan nu worden ontdaan van zijn vuil,was en laklagen met een in tri gedrenkt doekje.Bij meerdere of zeer harde laklagen kunnen we eventueel weer een afbijtmiddel opbrengen dat,na een half uurtje intrekken,samen met de laklagen weer voorzichtig met een bot mes of een harde tandenborstel kan worden verwijderd.Met een droge borstel wordt de kolf nu van allen vuil ontdaan.Het gehele houtoppervlak kan nu met wat middelgrof schuurpapier in de lengterichting van de houtnerf worden geschuurd,waarbij er op moet worden gelet,dat men bij de inkepingen van de beslagdelen niet al te veel hout wegschuurt.

    Het schoonmaken van de kolf hoofdstuk (3)

    Soms vertoont het oppervlak van de kolf wat donkere vlekken als gevolg van verwering en de inwerking van vet en roest,deze kunnen met wat ontweringswater worden bijgewerkt.De kolf wordt nu met fijn schuurpapier geschuurd totdat alle krassen(alleen als overeengekomen) zijn verdwenen en het oppervlak egaal is.Daarna wordt het hout zolang in droge toestand met fijn waterproof schuurpaper geschuurd,dat het satijnglad aanvoelt.Vervolgens wordt de kolf een ogenblik in een bad met kokend water gedompeld om daarna zo snel mogelijk boven een gasvlammetje te worden gedroogd.Door deze behandeling gaan alle houtporién open staan,waardoor het oppervlak na het drogen door de opstaande hoytvezels aanvoelt als een rasp.Deze vezels worden met fijn waterproof schuurpapier weggeschuurd,totdat het oppervlak weer satijnzacht aanvoelt.De kolk wordt dan even weer onde de heetwaterkraan gehouden en gedroogd,waarna blijkt,dat er nu al veel minder houtvezels overeind staat als de eerste keer.Deze behandeling wordt nog één of twee keer herhaald waarna het oppervlak met het fijnste waterproof schuurpapier wordt gepolijst,totdat het oppervlak glanzend glad is.Omdat nu alle houtporién zijn opengeschuurd,zal het hour nagenoeg niet meer door de inwerking van vocht worden beinvloed.

    Het schoonmaken van de kolf hoofdstuk (4)

    Nu moeten de zeer kleine en vaak onzichtbare,door het openschuren van de houtporién gevormde gaatjes en kuiltjes worden gevuld.Hiervoor kan men het beste het hout bestrijken met oxaanolie.Deze olie wordt samengesteld uit een mengsel van gelijke delen blanke lak en lijnolie.De oxaanolie heeft tenminste drie dagen nodig om voldoende in het hout te trekken en uit te harden,waarna het hout licht wordt geschuurd met fijne staalwol tot het oppervlak weer dof is.Deze behandeling moet steeds met drie dagen drogen,afhankelijk van de kwaliteit van het hout,drie tot zes keer worden herhaald,waarna alle porién zijn gevuld en het houtoppervlak gelijkmatige,mattige glas vertoont.De kolf kan nu licht in de was worden gezet en een dag later met een zachte doek worden uitgewreven.De kolf heeft nu weer zijn natuurlijke schoonheid terug en is bovendien weer tientallen jaren tegen de inwerking van vocht en vuil beschermd

     

    Het wegwerken van deukjes

    Kleine deukjes in het hout kunnen vrij eenvoudig worden weggewerkt.Allereerst moet om de schade aan het omliggende gedeelte te beperken,dit goed worden afgeplakt,waarna de vet-en laklagen in en rond het deukje worden verwijderd.Op het kaalgeschuurde gedeelte wordt dan een vochtig doekje gelegd,waar men enige malen een het strijkbout overheen haalt.De hierdoor veroorzaakte stoom zal nu vor een gedeelte in het hout dringen,dat vervolgens wat zal uitzetten.Dit moet men zolang herhalen,totdat het deukje verdwenen is,waarna het hout boven een gasvlam wordt gedroogd.Als het hout volkomen droog is,wordt het oppervlak licht met wat fijne staalwol geschuurd en vervolgens bijgekleurd en in de was gezet.Een andere methode is om,nadat het hout is kaal geschuurd,in het deukje met een speld een aantal kleine gaatjes te prikken.Vervolgens verzadigd men de gaatjes met een vochtig watje.Na enkele uren heeft het hout zich volgezogen en is wat uitgezet.Deze handeling herhalen en daarna het hout verder afwerken.

     

    Het vullen van gaatjes

    Kleine ontsierende,door scherpe voorwerpen veroorzaakte gaatjes e.d. kunnen op verschillende manieren worden weggewerkt.Zo kan men vloeibaar hout gebruiken wat echter de slechtste methode is.Een iets betere methode is gebruik te maken van een lakstaafje.Het uiteinde van het lakstaafje wordt met de soldeerbout verwarmd,waarbij men met een lakdruppel het gaatje opvult.De kleur van het lakstaafje moet echer wel wat donkerder worden genomen dan die van het hout.Voor wat grotere gaatjes kan men beter een stukje hout uit een onzichtbare plaats steken,b.v. uit de binnenkant van de lade.Dit stukje hout verwerkt men tot fijn zaagsel,dat na vermenging met een kleurloze lijm stevig in het gaatje wordt aangebracht.Na droging kan het oppervlak met fijne staalwl worden geschuurd en gepolijst.Ook hier is het raadzaam tijdens deze werkzaamheden het omliggende hout af te plakken,om het bij te werken oppervlak niet groter te maken dan noodzakelijk is.

    Het bijkleuren van hout

    Na het restaureren van een kolf of lade zal het meestal noodzakelijk blijken het hout plaatselijk bij te kleuren.Een uitstekend middel hiervoor is een waterige oplossing van 3 tot 5 procent kaliumpermanganaat,dat in gruisvorm bij de apotheek verkrijbaar is.Deze oplossing wordt met een kwastje op het vetvrij gemaakte hout aangebracht,dat dan direkt een rode kleur aanneemt.Door de invloed van het bruinsteen gaat deze rode kleur in een paar minuten over naar bruin.Na droging moeten de opstaande houtvezels met staalwol worden verwijderd,waarna het hout,indien nodig,opnieuw met de oplossing kan worden bestreken tot de gewenste tint is bereikt.Na droging kan het hout verder met oxaanolie en was worden afgewerkt.Moet een groter oppervlak of zelf de gehele kolf worden bijgekleurd,dan is het belangrijk de oplossing gelijkmatig en zonder morsen aan te brengen,omdat er anders donkere vlekken in het hout kunnen ontstaan.

    Het ontroesten van ijzer en staal

    Voor het ontroesten van ijzer en staal kan men gebruik maken van de onderstaande methoden

    1- Het borstelen van het oppervlak met een roterende koper en of staalborstel.Deze methode is slechts bruikbaar voor onderdelen,die uit het zicht blijven.

    2-Het schuren van het oppervlak met schuurlinnen of schuurpaper.het linnen of papier moet echter rond een vlak blokje hout worden gewikkeld om ronde hoeken te vermijden.Achtereenvolgens een steeds fijnere kwalitiet nemen en uiteindelijk polijsten met het allerfijnste papier.

    3- Het poetsen van het oppervlak met fijne staalwol,gecombineerd met een ontroestingpasta,die men eerst even laat inwerken op het materiaal.Deze methode is goed bruikbaar voor bewerkte onderdelen

    4- Het dompelen in een oplossing van 5 tot 10-procent zoutzuur,1-procent hexamine en water.De oplossing eerst op kamertemperatuur brengen en de metaaldelen er vervolgens enkele uren in laten liggen.Daarna met een harde borstel goed afborstelen en,indien nodig,deze behandeling herhalen.Na voldoende resultaat de onderdelen goed afspoelen met water.

    5- Het koken in caustic-soda.Deze methode is goed bruikbaar als er verschillende onderdelen,b.v. van het slot,zitten vastgeroest.het slot wordt dan in een pan met warmwater gelegd,waaraan 3 a 4-theelepels caustic-soda zijn toegevoegd.deze oplossing voorzichtig aan de kook brengen,uitkijken voor overkoken en de oplossing gedurende 2 tot 3-minuten op het vuil en roest laten inwerken.Vervolgens het slot uit de pan halen,goed afspoelen en laten drogen,waarna de verschillende delen eenvoudig zijn los te schroeven.

    6- Het koken in boorzuur:Dit is een uitstekende methode,vooral geschikt als het desbetreffende onderdeel geblauwd of gebruineerd moet worden.Leg de te ontroesten delen in een pan water,waaraan 10-procent boorzuur is toegevoegd,dit is in poedervorm verkrijgbaar bij de drogist,en breng dit vervolgens aan de kook.De onderdelen hierin enige tijd laten liggen,waarna ze goed met water moeten worden nagespoeld om dan eventueel te worden gepolijst met fijn staalwol.Omdat de zuurgraad van de boorzuuroplossing laag is,wordt het metaal van het behandelde onderdeel hierdoor niet aangetast.Bovendien blijven eventuele inscriptie en graveringen intact,die door schuren of andere bewerkingen verloren kunnen gaan.

    Het verwijderen van een staartschroef

    Het is soms noodzakelijk de staartschroef uit de loop te verwijderen,b.v. bij het opnieuw blauwen of bruineren.Het is dan niet denkbeeldig dat deze stevig in de loop zit vastgeroest en men hem zelfs niet met een staartschroefsleutel kan losdraaien.Om deze toch los te kunnen krijgen kan men eerst wat kruipolie in de kamer laten lopen en dat enige dagen laten intrekken.De loop wordt dan op een glad en plat stuk staal gelegd waarna men,zonder hierbij de loop te beschadigen,voorzichtig met een goede vlakke hamer rond de staartschroef klopt,waardoor het schroefdraad "schrikt" en loslaat.De staartschroef wordt nu voorzichtig met een gasbrander verhit,waarna getracht kan worden de schroef los te draaien.Lukt dit na enkele pogingen niet,dan kan men de staartschroef beter laten zitten om ernstige beschadigingen te vermijden.

    Het verwijderen van een schoorsteentje

    Hierbij zal in de meeste gevallen het gebruik van een sleutel of tang geen oplossing bieden.Men kan vervolgens trachten het ijzer met een vlam wat te ontladen om dan het schoorsteentje met een tang te verwijderen.Heeft dit geen succes dan kan men het schoorsteentje uitboren.Hierbij wordt steeds een grotere maat boor gebruikt,totdat uiteindelijk nog c.a. 0.5mm schoorsteenwand blijft staan.Dit restant kan dan gemakkelijk met b.v. de punt van een priem worden verwijderd.Deze methode is uiteraard ook bruikbaar voor het verwijderen van gebroken schroeven

    Het zichtbaar maken van een damastpatroon

    Soms is het fraaie damastpatroon van een loop door slijtage geheel of gedeeltelijk verloren gegaan.Het damastpatroon kan echter op de volgende wijze weer zichtbaar gemaakt worden gemaakt.Allereerst moet de loop worden gepolijst en vetvrij worden gemaakt.Daarna wordt hij in een oplossing van 5 tot 10-procent roodbloedloogzout en c.a. 5-procent zoutzuur en water gelegd.Deze oplossing verwarmt men tot c.a. 60-graden.Direkt na het onderdompelen zien we dan een donkerblauwe neerslag ontstaan.Na c.a. 15-minuten moet de loop uit de oplossing worden gehaald en de aanslag onder stromend water worden afgeborsteld.Hierbij wordt direkt al het damastpatroon zichtbaar.Deze behandeling net zolang herhalen totdat de groeven met de nagel duidelijk voelbaar zijn.Om de kracht van de oplossing op peil te houden kan men enkele lepels bloedloogzout aan het bad toevoegen,deze hoeveelheden zijn voor de oplossing niet zo kritisch.Nadat er voldoende diepte is verkregen,wordt het oppervlak gepolijst,zodat de hoger liggende staaldelen blank worden en de dieper liggende ijzerdelen zwart blijven en zodoende het karakteristieke damastpatroon fraai geaccentueerd wordt.Omdat bij deze methode blauwzuurgas kan vrijkomen,verdient het aanbeveling de werkzaamheden buiten uit te voeren of,indien dit niet mogelijk is,in de keuken onder de afzuigkap wanneer dit van moeder mag.Een andere methode om het damastpatroon weer zichtbaar te maken is de loop te dompelen in een verzadigde oplossing van kopernitraat.Deze stof is weliswaar niet minder giftig,maar het heeft als voordeel dat er geen blauwzuurgas vrijkomt.Bovendien behoeft men er geen zoutzuur aan toe te voegen en is het werkzaam bij lagere temperaturen.Tijdens het proces slaat er een laagje koper neer op het metaal,maar dit is heel gemakkelijk te verwijderen.

    Blauwen

    Het blauwen van ijzeren en stalen delen van vuurwapens heeft verschillende functies.Zo wordt voorkomen dat een schutter bij het vuren hinder ondervindt van het weerkaatsende zonlicht op de loop of de richtmiddelen.Ook geeft het een decoratief effect doordat de diepglanzende baluwe kleur fraai contrasteert met de zilveren of gouden damasceringen in de slotplaat of de loop van een wapen.Belangrijk is echter ook,dat door het blauwen het metaal beschermd wordt tegen de inwerking van roest.De oudste en meest toegepaste methode is die waarbij de onderdelen,al of niet ingesmeerd met zuren of vetten,zolang in het vuur werden verwamd,dat ze een lichtblauw van kleur waren geworden.Om een zo egaal mogelijke kleur te verkrijgen werden de stukken regelmatig in een c.a. 300-graden heet houtskoolvuur rondgedraaid.Een methode die o.a. voor het blauwen van vizierkleppen en korrels werd toegepast bestond uit het bestrijken van de stukken met een mengsel van houtas en olie.Deze stukken werden dan in een ijzeren bakje op een houtskoolvuurtje zolang verhit,dat de door de olie zwart geworden houtas weer wit was,waarna de stukken,na te zijn afgekoeld,in het zand licht gepolijst werden.Vanaf het begin van de 19e eeuw wat het gebruikelijk de loop,het slot en het beslag van civiele vuurwapens te blauwen.voor militaire vuurwapens zou dit pas halverwege de 19e eeuw gebruikelijk worden.Voor het blauwen van nederlandse militair-lopen werd omstreeks 1850 een mengsel gebruikt zoals onderstaand samen gesteld

    A: 1/2 lood salpeterzuur
    B: 1/2 lood salpeterzure ether
    C: 3-loden wijngeest
    D: 1/2 loden kopervitrial (in 100 loden water opgelost)
    C: 3-loden Stahl´s alcalisch ijzertinctuur (verkregen door staalvijlsel op te lossen in koningswater)

    Voor het blauwen werd de loop eerst zorgvuldig met krijt of kalk ontvet,waarna de monding met een stop (kurk) werd afgesloten.De loop werd dan gelijkmatig met het mengsel ingesmeerd en na droging met een zachte staalborstel afgeborsteld.Vervolgens werd de loop tenminste 5-minuten in een met stoom gevulde ketel geplaatst of,bij gebrek daaraan,met kokend water afgespoeld,om dan in en uitwendig goed te worden gedroogd.

    Door slijtage en de inwerking van vocht en vuil is de orginale blauwe kleur op de metalen delen van het vuurwapen soms geheel of gedeeltelijk verdwenen.De oude recepten zijn echter door de verandering van kracht en samenstelling niet zonder meer bruikbaar.Toch bestaan er nu een groot aantal bruikbare methoden om metaaldelen opnieuw te blauwen.Hierbij is het resultaat en de duurzaamheid afhankelijk van de gevolgde methode en de precisie waarmee deze is uitgevoerd.We zullen daarom nu de te volgen werkwijze van een aantal van deze methode´s eens nader bekijken.

    Gold gunblue

    Het onder vele merknamen verkrijgbare Cold gunblue is meestal samengesteld uit een waterige oplossing van kopersulfaat,selenigzuur en salpeterzuur,waardoor een dun laagje koperseleniet op het metaal wordt aangebracht.Mits op de juiste wijze toegepast kan met Colt gunblue ook op wat grotere onderdelen,een goede en gelijkmatige kleur worden aangebracht.Allereerst moeten de te behandelen onderdelen goed worden ontvet en licht worden voorverwarmd.De Gunblue wordt met gelijkmatig strijken met een watje opgebracht totdat het oppervlak een zo donkere mogelijke kleur heeft verkregen.Het oppervlak moet nu met de allerfijnste kwaliteit staalwol licht worden gepolijst,waardoor er wat van de opgebrachte kleur verloren gaat.Bij het opnieuw insmeren met Gunblue komt deze kleur echter weer in versterkte mate terug.Nadat de eindkleur is bereikt wordt het onderdeel goed gewassen en met een neutrale olie ingeolied.De kleur zal door de invloed van de olie gedurende einige dagen nog enkele tinten donkerder worden waarna het oppervlak met een zachte doek goed moet worden uitgepoetst om opnieuw te worden ingevet.
    (zo leuk om te doen!! Geef mij de tijd en atributen en de geconserveerde objecten kunnen weer 10 jaar mee. Het blauwen heb ik alleen op stukken loop gedaan en is spectaculair, maar een kolf doen en weer in oude glorie terugbrengen is geweldig (vooral als men zegt "het ziet er ook zo oud uit!!") Heerlijk!


    •  

    top