Ijzer en soms (wel
steeds vaker) staal
Conserveren van IJzer en staal (let op: droge stof om te
lezen!!)
Er is een regel dat alles voor 1900 ijzer is en dat het erna weleens
staal kan zijn(Duffe regel enhoeft niet zo te zijn en voor je begint zal je dit
moeten uitzoeken. denk maar eens aan de zwaarden van de Vikings))
Corrosie is de aantasting van materialen doordat hun omgeving op ze
inwerkt, in het bijzonder de aantasting van metalen door zuurstof en
water.
De bekendste soorten corrosie zijn de aantasting van
metaaloppervlakken door zuurstof en water in de lucht, zoals het
roesten van ijzer.
IJzer is het pure materiaal en de vindplaats van ijzererts kan verschillende kwaliteiten opleveren maar is zonder kennis en lab. moeilijk te bepalen.
Bij staal is het vaak beschreven: percentage toevoegingen en de tijd in de Bessemerpeer plus de bereikte hitte,etc. Staal heeft vaak ook een naam b.v.messenstaal en chirurgenstaal. Wat ik een mooi voorbeeld vind is de zeis ,dit soort staal bevat mangaan en wordt harder naarmate je er op slaat of het haren of hoarn van de zeis (leuk om te doen en rustgevend want dit proces kan niet echt worden versneld)
Methode 1
Droog ijzer heeft meestal een dikke bruine korstige laag. Terwijl nat
ijzer meestal alleen een zwarte corrosie met hier en daar een bruine
pukkel heeft.
Droog ijzer kun je met een oven goed verhitten zodat de roestvorming
gemakkelijker loslaat, ook kun je het met een snel draaiende dremel
goed reinigen, probeer in ieder geval de trillingen zo veel mogelijk
tegen te gaan, omdat deze hoge frequenties stukjes materiaal eruit
breken en dit wil je niet :(midden frequentie 10 tot 20000 rpm).
e.a. werkt goed op grote massieve objecten en met grootste voorzichtigheid
op kleinere objecten, ik gebruik dit middel bijna niet omdat handwerk voor mij
betere resultaten opleveren (Fingerspitzengefühl maar dan letterlijk)
Wat wel van belang is bij droog ijzer, is de staat van ontbinding.
Soms herken je op een rontgen foto iets in zo’n klomp klei of leem. Vaak
is het iets anders, en als je het dan gaat schoonmaken blijkt de
binnenzijde geheel vergaan te zijn. Mijn ervaring met droog rood-bruin
ijzer is dan ook zeer slecht. Ook hierzou je het in de oven kunnen
zetten om het compleet uit te laten drogen en dat de bruine laag
loslaat van het object. b.v fibula`s en ook messen laten zich hiervoor
lenen (ook hierin heb ik niet altijd goede ervaringen) en het is eerlijk gezegd meer voor een hightech. lab. met rontgen
methode 2
Bij nat ijzer krabbel je de "buitenlaagjes" eraf totdat er glimmende
stukjes ijzer verschijnen.
Het Conserveren: (nat ijzer)
Na het reinigen moet het voorwerp geconserveerd worden. Denk erom dat
je in de meeste gevallen het object langdurig moet "ontzouten" (dit
behandel ik apart). Bij nat ijzer droog je het object eerst om daarna met een mengsel van
TANNINE, ALCOHOL en WATER. Dit mengsel maakt men door 100 Ml
spiritus,50 Ml water en 10 Gr tanninepoeder door elkaar te roeren je
mag experimenteren door iets meer tannine en water toe te voegen. Het
wordt op het voorwerp aangebracht met een penseel of kwast op grote
oppervlaktes. Daarna legt men het voorwerp, gedurende 24 uur, te
drogen op een enigszins warme plaats!(in de kazemat V of werkplaats is het
warm genoeg en ook de RLV is vrijwel constant maar letop in de zomer kan het te nat zijn ). De eventueel in de
poriën aanwezige corrosie gaat dan een verbinding aan met de tannine. Het werkt als "looizuur" en beschermt het object.
Tenslotte met een canvas doekje flink schoonpoetsen, het lijkt op
schuren zonder schuurmiddel(pas op met "echt" schuren want dit
is tegenstrijdig met dat waar wij mee bezig zijn, omdat schuren
weghalen is van materiaal en dat is een gruwel!! , net zo lang
doorgaan met wrijven totdat er een aantrekkelijk uiterlijk is bereikt
van zwart met glimmertjes.( denk om de droog tijden). Daarna verwarmen
we het voorwerp tot iets boven de 100 graden en smeren het in met een
dunne laag microkristallijnen was of (zeer oude methode)
parrafine.(let op dat het heft (handvat) van een degen hier tegen kan
, zoniet dan de onderste methode volgen). Na afkoeling kan men op de
kale plekken nog wat boenwas aanbrengen. Boenwas maakt men door aan
100 Gr microkristallijnen was 100 Ml terpentine(het liefst de
natuurlijke) toe te voegen. Na een dag drogen kan je het
uitpoetsen.e.a.kun je uitvoeren op een kanonskogel of loop van geweer.
Voor zwaarden en bajonetten geld het onderste)
Methode 3
Het conserveren (droog ijzer in het algemeen)
Dit is ook gelijk de moeilijkste methode en is chemie (vraag aan het
aan mij).
Droog ijzer moeten we eerst ontzouten.En dat doen we met een oplossing
van 6% natriumsulfiet en 3 % natronloog in water. Het in model
gebrachte voorwerp, moet van de buitenlucht afgesloten, in deze
oplossing weken. De tijdsduur is afhankelijk van de dikte en de
porositeit van het voorwerp en de temperatuur.
Gemiddeld bij 20 graden 2 weken, bij 50 graden 2 dagen.
Erik Roede
Conserveren
Het bad kan eventueel enkele malen dienst doen. De
oplossing in een goed gesloten plastic fles bewaren. Na het ontzouten
kort afspoelen onder stromend water en daarna in de oven bij 120
graden goed laten drogen. Sommige voorwerpen worden letterlijk door de
corrosie bij elkaar gehouden, deze moeten voor het bad eerst met dun
nylondraad omwikkeld worden (heel gecompliceerd en heb dit zelf maar
twee keer gedaan).
Conserveren kunnen we op twee manieren.
1) Dompelen in Paraloid B-72. 10% in aceton. Dit geeft een dunne plastic laag.(denk erom dat er twee soorten paraloid zijn neem deze die tegen uv kan anders wordt het object geel)
2) heet impregneren met microkristallijnen was dus dompelen in heet gesmolten microkristallijnen was.(dit doe ik nooit omdat 4 liter micro wax vrij duur is en omdat er met deze methode veel wax wordt verspild. Insmeren met micro wax.
Daarna laten drogen en met een droge niet pluizende doek het overtollige was verwijderen(poetsen). Behandeld ijzer moet enige tijd onder controle blijven omdat het niet is uitgesloten dat het weer begint te werken. In dat geval zit er niet anders op dan weer opnieuw te ontzouten en conserveren.(dit is de manier die je goed kunt uitvoeren in een conserveringsatelier maar onder in de kazemat v zou je dit in de winter kunnen doen)
Dus doe wat je kunt doen en improviseer veel ! Behandel staal net zoals ijzer maar besef wel dat de structuur van staal anders is dan bij ijzer door de vele toevoegingen zoals chroom, mangaan e.d. zijn de porien veel kleiner en bij andere soorten juist weer niet, neem b.v staal met de aanduiding 00 dan weet je nooit waaruit het is gemaakt, het is het slechtste staal wat er is,bijvoorbeeld militair blik(goedkoop)maar het is vrij nieuw en dus een probleem voor een andere generatie.
methode 4 (Deze gebruik ik het meest) Van licht geoxydeerde objecten zoals trommels,kistjes, bajonetten of een zwaard,degen ,kleine objecten etc,gaat men anders te werk,Goed schoonmaken en zorgen dat de gebruikssporen niet verwijderd worden(dus goed kijken en met meerdere personen een mening opdoen en daar naar te werken en pas op dat je andere meninigen respecteerd want dit is het moeilijkste in de museale wereld (je begeeft je snel in iemands eigen koningsrijkje en waarom zal hij iets willen veranderen in werkwijze. Want hij werkt al twintig jaar op z`n eigen wijze. Beschadig niemand!!!!! want dan wordt het lastig werken)
Het conserveren zelf doe je met een mengsel van een 3,2,1, 3 delen alcohol of spiritus 2 delen water (gecondenseerd en zuiver) 1 deel tannine. Goed laten drogen en met alcohol met water 3,2 delen de overtollige tanninesmeersels er af halen,weer goed laten drogen en goed inwrijven met microkristallijnen was,(niet te veel want dan gaat het glimmen en is niet wenselijk(of juist weer wel) mijn mening)
Regelmatig controleren op oxidatie en de luchtvochtigheid goed in de gaten houden,vooral in vitrines (microklkimaat!!) Gebruik zo min mogelijk schuurmiddelen. Andere materialen, Koper + Cillit Bang:(heette vroeger anders maar ik ben de naam vergeten) Ik heb dit zelf ook nog weleens gebruikt, maar alleen FLINK VERDUND! Voor je het weet krijgen koperen voorwerpen zo'n (lelijke) messing-glans en dat ziet er (persoonlijk!) niet uit bij een oud voorwerp/munt.(let op dit is mijn mening) Je beschadigt snel de oude oude laag die het object juist beschermd tegen oxydatie.
Dit is een oxydatie die wenselijk is zoals bij aluminium.
Zilver + Citroen: Wel uitkijken dat je geen Berlijns zilver, Middeleeuws of nog ouder zilver in de citroen doet. Dit is vaak Biljoen, laagwaardig zilver (dus met veel koper erin) en een voorwerp wordt zo vaak verpest.(uit ervaring want het is mij overkomen (jaren geleden) en het is mijn mening).
Lood + Caustic soda: Heb ik zelf nog nooit uitgeprobeerd. Maar ik weet dat ze allebei afzonderlijk al giftig zijn voor een mens. Dus pas op..
Dit is hoe ik ijzer en staal behandel en heb honderden ojecten op deze wijze behandeld maar het belangrijkste is dat iedereen het er over eens is hoe het object er mag uitzien en ook belangrijk is dat je weet dat je het doet voor het nageslacht. (dus maak het reversible want over tweehonderd jaar kunnen de technieken en behandelingen wel eens compleet anders zijn en dat ze deze nieuwe technieken ook kunnen toepassen op een object die jij onder handen hebt gehad!!!)
Het roesten van ijzer is een voorbeeld van zuurstofcorrosie.
Zuurstofcorrosie treedt op in een vochtige omgeving die neutraal of basisch is, waarbij het metaal gelijktijdig reageert tot een oxide.
Als het niet helemaal duidelijk is... altijd vragen en of anderen raadplegen.
Conserveren kunnen we op twee manieren.
1) Dompelen in Paraloid B-72. 10% in aceton. Dit geeft een dunne plastic laag.(denk erom dat er twee soorten paraloid zijn neem deze die tegen uv kan anders wordt het object geel)
2) heet impregneren met microkristallijnen was dus dompelen in heet gesmolten microkristallijnen was.(dit doe ik nooit omdat 4 liter micro wax vrij duur is en omdat er met deze methode veel wax wordt verspild. Insmeren met micro wax.
Daarna laten drogen en met een droge niet pluizende doek het overtollige was verwijderen(poetsen). Behandeld ijzer moet enige tijd onder controle blijven omdat het niet is uitgesloten dat het weer begint te werken. In dat geval zit er niet anders op dan weer opnieuw te ontzouten en conserveren.(dit is de manier die je goed kunt uitvoeren in een conserveringsatelier maar onder in de kazemat v zou je dit in de winter kunnen doen)
Dus doe wat je kunt doen en improviseer veel ! Behandel staal net zoals ijzer maar besef wel dat de structuur van staal anders is dan bij ijzer door de vele toevoegingen zoals chroom, mangaan e.d. zijn de porien veel kleiner en bij andere soorten juist weer niet, neem b.v staal met de aanduiding 00 dan weet je nooit waaruit het is gemaakt, het is het slechtste staal wat er is,bijvoorbeeld militair blik(goedkoop)maar het is vrij nieuw en dus een probleem voor een andere generatie.
methode 4 (Deze gebruik ik het meest) Van licht geoxydeerde objecten zoals trommels,kistjes, bajonetten of een zwaard,degen ,kleine objecten etc,gaat men anders te werk,Goed schoonmaken en zorgen dat de gebruikssporen niet verwijderd worden(dus goed kijken en met meerdere personen een mening opdoen en daar naar te werken en pas op dat je andere meninigen respecteerd want dit is het moeilijkste in de museale wereld (je begeeft je snel in iemands eigen koningsrijkje en waarom zal hij iets willen veranderen in werkwijze. Want hij werkt al twintig jaar op z`n eigen wijze. Beschadig niemand!!!!! want dan wordt het lastig werken)
Het conserveren zelf doe je met een mengsel van een 3,2,1, 3 delen alcohol of spiritus 2 delen water (gecondenseerd en zuiver) 1 deel tannine. Goed laten drogen en met alcohol met water 3,2 delen de overtollige tanninesmeersels er af halen,weer goed laten drogen en goed inwrijven met microkristallijnen was,(niet te veel want dan gaat het glimmen en is niet wenselijk(of juist weer wel) mijn mening)
Regelmatig controleren op oxidatie en de luchtvochtigheid goed in de gaten houden,vooral in vitrines (microklkimaat!!) Gebruik zo min mogelijk schuurmiddelen. Andere materialen, Koper + Cillit Bang:(heette vroeger anders maar ik ben de naam vergeten) Ik heb dit zelf ook nog weleens gebruikt, maar alleen FLINK VERDUND! Voor je het weet krijgen koperen voorwerpen zo'n (lelijke) messing-glans en dat ziet er (persoonlijk!) niet uit bij een oud voorwerp/munt.(let op dit is mijn mening) Je beschadigt snel de oude oude laag die het object juist beschermd tegen oxydatie.
Dit is een oxydatie die wenselijk is zoals bij aluminium.
Zilver + Citroen: Wel uitkijken dat je geen Berlijns zilver, Middeleeuws of nog ouder zilver in de citroen doet. Dit is vaak Biljoen, laagwaardig zilver (dus met veel koper erin) en een voorwerp wordt zo vaak verpest.(uit ervaring want het is mij overkomen (jaren geleden) en het is mijn mening).
Lood + Caustic soda: Heb ik zelf nog nooit uitgeprobeerd. Maar ik weet dat ze allebei afzonderlijk al giftig zijn voor een mens. Dus pas op..
Dit is hoe ik ijzer en staal behandel en heb honderden ojecten op deze wijze behandeld maar het belangrijkste is dat iedereen het er over eens is hoe het object er mag uitzien en ook belangrijk is dat je weet dat je het doet voor het nageslacht. (dus maak het reversible want over tweehonderd jaar kunnen de technieken en behandelingen wel eens compleet anders zijn en dat ze deze nieuwe technieken ook kunnen toepassen op een object die jij onder handen hebt gehad!!!)
Het roesten van ijzer is een voorbeeld van zuurstofcorrosie.
Zuurstofcorrosie treedt op in een vochtige omgeving die neutraal of basisch is, waarbij het metaal gelijktijdig reageert tot een oxide.
Als het niet helemaal duidelijk is... altijd vragen en of anderen raadplegen.
